LLuniau: Cerddorion o Aotearoa (Seland Newydd) sy'n perfformio yn FOCUS Wales.O'r Chwith i'r DdeMĀ | Jordyn with a Why | Mohi |  ©

O'r Chwith i'r Dde:  Brandon Te Moananui |  Luke Penney

Dydd Mercher 30 Ebrill 2025

Mae gŵyl FOCUS Wales yn paratoi i lwyfannu deialog ddiwylliannol rhwng Cymru ac Aotearoa (Seland Newydd) ym mis Mai eleni. Mae'r ŵyl - a ddenodd dros 20,000 o bobl yn 2024 (y nifer mwyaf erioed) - yn croesawu tri o gerddorion Māori nodedig i berfformio mewn canolfannau amrywiol yn Wrecsam rhwng 8-10 Mai, gan greu pont gerddorol unigryw rhwng dwy wlad sydd ar siwrneiau o adfywio ieithyddol.

Bydd yn gyfle i'r cerddorion o Aotearoa (Seland Newydd) feithrin cysylltiadau a chwrdd â chyfoedion creadigol o Gymru yn ogystal ag artistiaid o wledydd eraill lle mae ieithoedd treftadaeth yn cael eu dathlu drwy gerddoriaeth. Yr artistiaid o Aotearoa fydd yn perfformio yn FOCUS Wales yw: MOHI, sy'n cyfuno arddull Te Reo Māori o adrodd straeon gydag elfennau o gerddoriaeth ddinesig gyfoes; Jordyn With A Why, sydd wedi ennill bri am ganeuon dwyieithog sy'n pontio cerddoriaeth draddodiadol a modern; a MĀ, sy'n perfformio cyfuniad brodorol unigryw o rap abstract tempo-isel, neo-soul DIY a cherddoriaeth amgylchol hudolus. Byddant yn perfformio dwy set yr un gyda'u bandiau ar wahanol lwyfannau yn ystod yr ŵyl. Byddant hefyd yn cynrychioli Aotearoa mewn trafodaeth banel a fydd yn ystyried sut mae cerddoriaeth yn gyfrwng i fynegi iaith a diwylliant.

Dechreuodd y cydweithio fel rhan o brosiect ymchwil ym Mhrifysgol Caerdydd -  Prosiect Pūtahitanga - a oedd yn edrych ar bwyntiau cyswllt rhwng artistiaid cerddoriaeth boblogaidd sy'n defnyddio ieithoedd lleiafrifol neu ieithoedd brodorol yng Nghymru ac Aotearoa. Gyda chefnogaeth y British Council, cafodd cerddorion o Gymru fel Georgia Ruth, Cat Southall a Carwyn Ellis gyfle i deithio i Seland Newydd i gydweithio ag artistiaid Māori fel rhan o brosiect SongHubs. Nod y prosiect, a gynhaliwyd gan APRA AMCOS NZ, oedd creu cysylltiadau rhwng artistiaid o'r ddwy wlad a hybu dealltwriaeth o'r defnydd a wneir o'r ddwy iaith.

Dywedodd Ruth Cocks, Cyfarwyddwr British Council Cymru:  

"Mae'r siwrne gyffredin i adfywio'r Gymraeg a Te Reo Māori drwy gerddoriaeth yn ffordd rymus o'n hatgoffa sut y gall iaith a diwylliant ffynnu drwy greadigrwydd. Mae digwyddiadau fel FOCUS Wales yn chwalu ffiniau - daearyddol a diwylliannol - gan alluogi artistiaid i gysylltu, cydweithio ac ysbrydoli ei gilydd. Mae'n fraint i groesawu'r cerddorion hynod yma i Wrecsam, ac rydym yn falch iawn i gefnogi'r cysylltiadau y byddant yn eu creu, nid yn unig rhwng Cymru ac Aotearoa (Seland Newydd), ond ar draws y gymuned greadigol fyd-eang."

Bydd FOCUS Cymru'n rhoi llwyfan i dros 250 o artistiaid mewn 20 o ganolfanau a lleoliadau ar draws dinas Wrecsam. Yn ogystal â'r wledd gerddorol cynhelir paneli rhyngweithiol i weithwyr yn y diwydiant cerddoriaeth, digwyddiadau rhyngweithio a sgriniadau ffilm. Bydd yr artistiaid o Aotearoa, Jordyn With A Why, MOHI a MĀ, yn perfformio yn GlyndwrTV ddydd Iau, 8 Mai - gan gyflwyno set yr un o 20 munud. Ddydd Sadwrn, 10 Mai bydd y tri artist yn perfformio setiau hirach (30 munud) yn Eglwys Hope Street. 

Un o uchafbwyntiau'r fenter gydweithio hon fydd y drafodaeth banel a gynhelir ddydd Sadwrn sef, Prosiect Pūtahitanga, Prifysgol Caerdydd yn Cyflwyno: Myfyrio ar Gerddoriaeth ac Iaith yng Nghymru ac Aotearoa. Ymysg y pynciau trafod bydd tueddiadau cerddorol mewn cerddoriaeth lle defnyddir ieithoedd heblaw Saesneg, cwestiynnau am ddilysrwydd diwylliannol, tensiynau o gwmpas genre ac iaith a sut y gall iaith godi uwchlaw rhwystrau genre.

Bydd digwyddiad arbennig, Yr Aotearoa: Derbyniad Rhwydweithio Seland Newydd, yn cael ei gynnal gan Brifysgol Caerdydd ar nos Sadwrn yr ŵyl yn Eglwys Hope Street. Bydd yn cynnig mwy o gyfleoedd ar gyfer cyfnewid diwylliannol a chreu cysylltiadau proffesiynol.

Dywedodd Andy Jones, cyd-sefydlwr a rhaglenwr cerddoriaeth Gŵyl FOCUS Wales: "Mae croesawu'r artistiaid Māori talentog yma i'n gŵyl yn greiddiol i'r hyn y mae FOCUS Wales yn ei gynrychioli - creu cysylltiadau ystyrlon ar draws ffiniau drwy gerddoriaeth. Mae'r iaith Gymraeg a'r iaith Māori wedi bod ar siwrneiau tebyg, a bydd yn wych i weld dathlu'r dreftadaeth a'r cysylltiad yma. Rydyn ni wrth ein bodd i gynnig llwyfan yn FOCUS Wales lle gall y sgyrsiau diwylliannol hyn ddigwydd."

Dywedodd Dr Elen Ifan, Darlithydd yn Ysgol y Gymraeg ym Mhrifysgol Caerdydd: "Mae'r cyfnewid diwylliannol yma'n cynrychioli cyfle unigryw i archwilio'r pwyntiau cyswllt rhwng cymunedau cerddorol sy'n defnyddio ieithoedd lleiafrifol a brodorol yng Nghymru ac Aotearoa (Seland Newydd). Gall cerddoriaeth fod yn gyfrwng grymus ar gyfer mynegiant diwylliannol, a thrwy fentrau fel hyn gallwn gael gwell dealltwriaeth o sut mae defnydd o iaith mewn cerddoriaeth boblogaidd yn croestorri ag ymdeimlad o gymuned a pherchnogaeth o iaith ar draws gwahanol gyd-destunnau diwylliannol. Mae Prosiect Pūtahitanga yn falch iawn i fod yn rhan o'r cydweithio yma ac i gynnal trafodaeth a fydd yn dyfnhau ein dealltwriaeth o ddefnydd iaith yn y cyd-destunau cyfoes hyn."

Mae'r cyfnewid diwylliannol hwn yn digwydd yn sgil cydweithio rhwng y British Council yn Seland Newydd ac yng Nghymru, APRA AMCOS, Creative New Zealand, Comisiwn Cerddoriaeth Seland Newydd | Te Reo Reka o Aotearoa, Prosiect Pūtahitanga (Prosiect Ymchwil ym Mhrifysgol Caerdydd), Celfyddydau Rhyngwladol Cymru, Cyngor Celfyddydau Cymru a'r Uwch Gomisiwn Prydeinig yn Wellington.

Os hoffech glywed mwy am y cysylltiadau rhwng Cymru ac Aotearoa (Seland Newydd) a'r prosiect SongHubs Māori/Cymraeg, gallwch wrando ar ein cyfres newydd o bodlediadau, Breaking Boundaries. Cyflwynir y bennod gyntaf gan y cerddor nodedig o Gymru Georgia Ruth sy'n cnoi cil ar ei phrofiad o deithio i Aotearoa (Seland Newydd) gyda phrosiect SongHubs i weithio gydag artistiaid Māori blaenllaw a'r cynhyrchydd nodedig Greg Haver. Breaking Boundaries, Yr Ail Gyfres, Pennod Un | Cerddoriaeth ar draws cefnforoedd

Nodiadau i olygyddion

Notes to Editors:

About the Artists: 

MOHI [Ngāti Kahungunu ki Te Wairoa Ngāpuhi | Te Rarawa | Ngāi Te Rangi]: an award-winning artist from Henderson, West Auckland, MOHI blends Te Reo Māori, traditional Māori storytelling, English lyrics, and urban influences to create a unique sound. With whakapapa connecting him to Te Tai Tokerau, Tauranga Moana, and Ngāti Kahungunu ki Te Wairoa, his work is deeply rooted in his Māori heritage. Since launching his solo career in 2020, MOHI has become a household name with chart- topping hits. His latest project, The Flowers That Grow From Concrete Pavements, features two singles that topped the NZ Music Singles Charts in 2024. MOHI won Best Te Reo Māori Album and Best Male Artist at the 2024 Māori Music Awards, was nominated for multiple awards at the 2024 Aotearoa Music Awards and has been nominated for Te Māngai Pāho Te Manu Taki Māori o te Tau | Best Māori Artist at the 2025 Aotearoa Music Awards. He also won the APRA Maioha Award for “Me Pēhea Rā.” MOHI will perform at the FOCUS International Showcase Festival in Wales, UK, showcasing his captivating live performance. 

Jordyn with a Why: [Tainui Āwhiro | Vaimoso, Samoa Mulifanua Lalovi FalelataiI] Jordyn Fuala’au Awatea Rapana is from Tainui Āwhiro in Whāingaroa on her dad’s side and Mulifanua Lalovi, Falelatai, and Vaimoso in Samoa on her mum’s side. Growing up mainly in South Auckland, Jordyn has strong ties to her family homestead in Ōtara. In recent years, she’s been on a journey to reclaim her reo Māori, a journey that has also invigorated her music career and inspired her songwriting. She was the winner of the 2024 Maioha Award at the Silver Scrolls for 'He Rei Niho' and has been nominated for the Te Māngai Pāho Mana Reo / Best Māori Song and Te Māngai Pāho Te Manu Taki Māori o te Tau | Best Māori Artist awards at the 2025 Aotearoa Music Awards.  Now, Jordyn juggles her mahi as a reo Māori teacher with a busy music career, enabling her to showcase bilingual music to a growing audience. 

: [Ngāi Tūhoe, Ngāti Raukawa, Ngāti Porou] Somewhere between a singer, rapper, spoken word poet, beatmaker, producer and band leader, MĀ is an autodidact Māori musician and artist from Te Whanganui-a-Tara, Aotearoa. Since releasing her self-produced debut album, Breakfast With Hades, she has been celebrated by Radio New Zealand, Rolling Stone, and Vice, toured with Avantdale Bowling Club, and opened for Ice Cube, Souls of Mischief, Clear Path Ensemble, and Homebrew. Over the last three years, MĀ has won over audiences around her home country with a distinctly Indigenous blend of abstract down-tempo rap, D.I.Y neo-soul and lush ambient music. Born from grief, self love and an attentive awareness of the natural world, her songs value te taiao / nature, whakapapa / genealogy, manaakitanga / respect and generosity, humour and emotional honesty.

About British Council in Wales, New Zealand and the Pacific: The British Council is the UK’s international organisation for cultural relations and educational opportunities. They support peace and prosperity by building connections, understanding and trust between people in the UK and countries globally. Through arts and culture, British Council Aotearoa New Zealand and the Pacific works to connect the people of Aotearoa New Zealand and the UK. The British Council operates in over 200 countries and territories around the world and is on the ground in more than 100 countries. In 2022-23 the British Council reached 600 million people.

About FOCUS Wales: FOCUS Wales is an international showcase festival taking place annually in Wrexham, North Wales. The festival highlights emerging Welsh talent alongside selected international acts, featuring live performances, industry panels, networking events, and film screenings.

About Wales Arts International: Wales Arts International is the in-house international agency of the Arts Council of Wales, the public body responsible for funding and developing the arts in Wales. They provide advice and support to artists and arts organisations from Wales who work internationally and are a contact point for international artists organisations and agencies working in or connecting with Wales. See Can-a-song-save-a-language article and Gwrando (Listening) programme for information about WAI’s work with indigenous languages and song.

Project Partners:

Y British Council

The British Council is the UK’s international organisation for cultural relations and educational opportunities. They support peace and prosperity by building connections, understanding and trust between people in the UK and countries globally. Through arts and culture, British Council Aotearoa New Zealand and the Pacific works to connect the people of Aotearoa New Zealand and the UK. The British Council operates in over 200 countries and territories around the world and is on the ground in more than 100 countries. In 2022-23 the British Council reached 600 million people.

Rhannu’r dudalen hon