Tueddiadau Ieithoedd Cymru – ymchwil ar ddysgu ac addysgu ieithoedd rhyngwladol.

Ers 2015, mae Tueddiadau Ieithoedd Cymru wedi cynnig mewnwelediad hollbwysig i sefyllfa addysgu Ieithoedd Rhyngwladol yn ysgolion a cholegau Cymru. Mae ymchwil 2024 yn amlygu'r dirywiad sylweddol a welwyd ym maes addysgu a dysgu Ieithoedd Rhyngwladol yng Nghymru dros y ddegawd ddiwethaf - sydd hefyd yn adlewyrchu'r duedd gyfffredin ar draws gweddill y Deyrnas Unedig.

Mae'r nifer sy'n dewis Ieithoedd Rhyngwladol ar gyfer TGAU yn parhau'n argyfyngus o isel. Nododd bron i 70 y cant o'r ysgolion a ymatebodd i'n harolwg bod dim, neu lai na 10 y cant o'u disgyblion Blwyddyn 10 yn astudio ar gyfer TGAU neu gymhwyster Lefel 2 arall mewn Iaith Ryngwladol. Mae'r adroddiad yn nodi dau bwynt allweddol yng ngyrfa addysg uwchradd disgyblion (pan maent yn 14 oed a 16 oed) lle gwelir gostyngiad sylweddol yn y nifer sy'n astudio ieithoedd.

Daw canfyddiadau eleni ar adeg hollbwysig yng Nghymru gyda chyflwyno'r Cwricwlwm Newydd â'i bwyslais ar ddulliau lluosieithog o ddysgu ieithoedd. Mae'r adroddiad yn amlygu heriau a chyfleoedd: er bod addysgu a dysgu Ieithoedd Rhyngwladol yn wynebu heriau sylweddol mewn ysgolion uwchradd a cholegau, mae manteision naturiol addysg ddwyieithog yng Nghymru a brwdfrydedd disgyblion cynradd am ieithoedd yn sylfeini cadarn ar gyfer newid

Ers 2015 rydym wedi cynnal arolwg blynyddol o ysgolion yng Nghymru, gan ofyn i athrawon rannu eu sylwadau ar addysgu Ieithoedd Rhyngwladol (a arferai gael eu galw yn ‘ieithoedd tramor modern’).

Cyhoeddir adroddiad Tueddiadau Ieithoedd Cymru 2022 wrth i’r Cwricwlwm newydd i Gymru, gyda’i bwyslais ar hybu dull cyfannol, amlieithog a lluosieithog o addysgu a dysgu ieithoedd, ddod i rym.

Eleni mae ein hadroddiad yn cynnwys canfyddiadau ein harolwg o ysgolion cynradd ac uwchradd yng Nghymru a ffocws ar addysg ieithoedd rhyngwladol mewn colegau ôl-16.

Ers 2015 rydym wedi cynnal arolwg blynyddol o ysgolion yng Nghymru, yn gofyn i athrawon rannu eu barn ar addysgu ieithoedd rhyngwladol (a alwyd yn ieithoedd tramor modern o’r blaen).

Cyhoeddir Tueddiadau Ieithoedd Cymru 2021 yng nghanol pandemig byd-eang. Cawsom ein syfrdanu gan y ffordd mae athrawon a disgyblion wedi wynebu heriau digymar. 

Eleni mae’r adroddiad yn ffocysu ar ddadansoddi sefyllfa dysgu ac addysgu ieithoedd rhyngwladol mewn ysgolion uwchradd a cholegau ôl-16 yng Nghymru. Mae’r adroddiad yn cynnwys astudiaethau achos ar addysgu ieithoedd i ddangos sut mae arddulliau amlieithog yn cael eu gweithredu mewn cyd-destynnau gwahanol.

Cyhoeddodd British Council Cymru y chweched adroddiad Tueddiadau Ieithoedd Cymru yn 2020, a ddangosodd i Covid gael effaith arwyddocaol ar arholiadau ysgol, ond serch hynny, roedd tueddiadau hir-dymor yn parhau i ddangos bod niferoedd isel o fyfyrwyr yn dysgu ieithoedd yng Nghymru.  

Mae prif ystadegau’r adroddiad yn cynnwys:

• Mae nifer y myfyrwyr sy’n sefyll arholiadau ieithoedd tramor (MFL) yn dal i ddisgyn 10% ar lefel TGAU a 16% ar lefel Safon Uwch ers 2019.
• Er bod niferoedd TGAU Ffrangeg ac Almaeneg wedi sefydlogi rhywfaint, gwelodd Sbaeneg gwymp o 19% ar lefel TGAU a 15% ar lefel Safon Uwch o gymharu â’r llynedd.
• Gwelwyd y lleihad mwyaf mewn niferoedd rhwng 2019-2020 yn yr adran ‘ieithoedd eraill’, gyda chwymp o 54% (TGAU) a 34% (Safon Uwch).

Darganfyddwch fwy: Tueddiadau Ieithoedd Cymru 2020: Y Sgwrs

Yn 2019 cyhoeddodd British Council Cymru ei bumed adroddiad Tueddiadau Ieithoedd yng Nghymru. Mae’n dangos bod y dirywiad aruthrol mewn cofrestriadau ar gyfer arholiadau ieithoedd tramor modern mewn ysgolion uwchradd yn parhau, ond bod darlun mwy gobeithiol yn dechrau dod i’r amlwg mewn ysgolion cynradd.

Gallwch ddarllen blog gan Jenny Scott, Cyfarwyddwr Cymru’r British Council, sy’n rhannu ei sylwadau am yr adroddiad yma

Rhai o brif ystadegau’r adroddiad: 

Ysgolion Uwchradd

•Ers 2002, gwelwyd dirywiad o 60% yn nifer y cofrestriadau ar gyfer TGAU mewn Ieithoedd Tramor Modern (ITM) yng Nghymru ac mae’r dirywiad yma’n parhau o flwyddyn i flwyddyn.

•Nododd 39% o’r ysgolion uwchradd a ymatebodd naill ai nad oeddent yn darparu ITM neu nad oedd unrhyw ddisgyblion wedi dewis ITM ar gyfer Lefel A yn 2019, o’i gymharu â 29% yn 2018 a 20% yn 2017.

• Mae 73% o’r ysgolion yn nodi nad yw disgyblion eisiau sefyll arholiadau TGAU a Lefel A mewn ITM am eu bod yn rhy anodd. 

 • Mae ystyriaethau academaidd a chymdeithasol-economaidd yn effeithio ar y nifer sy’n dewis astudio ITM ar gyfer TGAU. Mae disgyblion sy’n gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim neu sydd ag anghenion academaidd arbennig neu anableddau yn llai tebygol o astudio ieithoedd.

 •Roedd 41% o’r ysgolion yn ystyried bod goblygiadau Brexit yn cyflwyno heriau. 

 • Mae’r Gymraeg yn cael ei ystyried fel pwnc sy’n llenwi’r ‘slot iaith’; mae’r ymatebion yn nodi bod cysylltiad rhwng y dirywiad yn nifer y cofrestriadau ar gyfer ITM dros y bum mlynedd ddiwethaf a’r cynydd yn nifer y cofrestriadau ar gyfer Cymraeg.

 Ysgolion Cynradd

•Mae ysgolion cynradd yn cynyddu eu darpariaeth ITM. Nododd 39% o ysgolion eu bod yn darparu rhyw fath o wers ITM, o’i gymharu â 28% yn 2016. Mae ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg yn croesawu ieithoedd rhyngwladol ynghynt nag ysgolion cynradd cyfrwng Saesneg.

 •Mae perygl y gallwn golli cenhedlaeth o ddysgwyr ieithoedd wrth i blant sy’n dechrau dysgu iaith yn yr ysgol gynradd ffeindio nad oes darpariaeth ITM ar gael mewn ysgolion uwchradd.

 •Mae ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg yn fwy tebygol o ddysgu ieithoedd rhyngwladol na mathau eraill o ysgolion.

Yn 2018, cyhoeddoedd British Council Cymru ei bedwerydd adroddiad ar Dueddiadau Ieithoedd yng Nghymru a ddangosodd fod disgyblion ysgol Cymru’n parhau i gefni ar ieithoedd tramor modern. 

Rhai o brif ystadegau’r adroddiad:

• Roedd 37% o ysgolion yn dweud fod Brexit yn cael effaith negyddol ar agweddau at astudio ieithoedd tramor modern.
• Roedd nifer y cofrestriadau ar gyfer Lefel A mewn ieithoedd tramor modern yn dal i ddisgyn: -33% Almaeneg, -12% Sbaeneg, -6% Ffrangeg.
• Roedd y dirywiad yn nifer y cofrestriadau ar gyfer TGAU mewn Almaeneg wedi ei atal, ond roedd nifer y cofrestriadau ar gyfer TGA mewn Sbaeneg wedi disgyn 23%.

Dangosodd trydydd adroddiad British Council Cymru ar Dueddiadau Ieithoedd Cymru a gyhoeddwyd yn 2017 bod athrawon yn ‘bryderus iawn’ am ddyfodol ieithoedd tramor modern.

Rhai o brif ystadegau’r adroddiad hwnnw:

•Mewn dros draean o ysgolion Cymru, roedd llai na 10% o ddisgyblion Blwyddyn 10 (disgyblion 14-15 oed) yn astudio iaith dramor fodern.

•Roedd gan 44% o ysgolion lai na phum disgybl yn astudio iaith dramor ar gyfer Safon Uwch Gyfrannol ac roedd gan 61% lai na phum disgybl yn astudio iaith dramor ar gyfer Safon Uwch. 

•Dim ond un neu ddau athro llawn amser oedd gan 64% o adrannau ieithoedd tramor modern, ac roedd traean ohonynt yn ddibynnol ar staff a oedd yn ddinasyddion yr Undeb Ewropeaidd nad oeddent yn dod o Brydain. 

•Roedd nifer y disgyblion a oedd yn astudio ieithoedd tramor modern yn parhau i ddisgyn ym  mlynyddoedd 10 ac 11 gan awgrymu y byddai’r niferoedd yn disgyn yn is eto yn 2018.

Cyhoeddodd British Council Cymru a'r Ymddiriedolaeth Datblygu Addysg eu hail arolwg cenedlaethol o addysgu ieithoedd tramor modern yn ysgolion Cymru yn 2016. 

Canfu'r adroddiad: 

• bod gan y rhan fwyaf o ysgolion - mwy na dwy rhan o dair - lai na 25 y cant o ddisgyblion yn astudio ieithoedd tramor modern fel rhan o'u hastudiaethau TGAU

• bod ysgolion mewn ardaloedd mwy difreintiedig yn fwy tebygol o weld llawer llai o ddisgyblion yn astudio ieithoedd tramor modern

• bod cefnogaeth eang i uchelgais Llywodraeth Cymru i weld ieithoedd tramor modern yn cael eu dysgu o oed ifanc, ond bod ysgolion cynradd am gael rhagor o adnoddau a hyfforddiant.

Ar Fehefin 2, 2015, cyhoeddodd British Council Cymru ac Education Development Trust yr arolwg cenedlaethol cyntaf ar addysgu ieithoedd tramor modern mewn ysgolion uwchradd yng Nghymru - Tueddiadau Iaith Cymru.

Canfu'r adroddiad y canlynol:

•  Mae ieithoedd tramor modern yn cael eu gwthio i'r cyrion fwyfwy o fewn y cwricwlwm yng Nghymru
•  Mae llawer o ddisgyblion ond yn cael y profiad lleiaf posibl neu brofiad tameidiog o ddysgu ieithoedd
• Nid yw manteision posibl dwyieithrwydd yn cael eu gwireddu yng Nghymru pan mae'n dod i ddysgu iaith dramor fodern
• Yn y cyfnod o ddeng mlynedd rhwng 2005 a 2014, mae cofrestriadau lefel Uwch mewn Ffrangeg, Almaeneg a Sbaeneg wedi haneru
•  Dim ond 22% o ddisgyblion Cymru sy'n astudio TGAU mewn iaith ar wahân i Gymraeg neu Saesneg.